زانیاری سه‌ره‌کی له‌سه‌ر هه‌رێمی كوردستان
هەرێمی كوردستان دەكەوێتە بەشی باكوور و باكووری رۆژهەڵاتی وڵاتی عێراق، لە رۆژهەڵات و باكووریدا وڵاتی ئێرانە، لە باکوور و باكووری رۆژئاوا وڵاتی توركیا یە، لە رۆژئاوادا وڵاتی سووریا یە و لە باشووردا پارێزگاكانی عێراقن. خاكی کوردستان لە چیا و زنجیرە چیا، گرد، دۆڵ و دەشت پێكهاتووە. زستانی ساردە و باران بە رێژەی جیاواز لێی دەبارێت، كە لە 200 تا 1000 ملم دەبێت، هەروەها به‌فر به‌هه‌مان شێوە بە رێژەی جیاواز دەبارێت، به‌تایبه‌ت له ناوچه شاخاوییەكان، كە بووەتە هۆی دروستكردنی كانیاوی زۆر و رووباری گه‌وره و بچووك (زێی گەورە، زێی بچووك، سیروان و خابوور، كە بەیەكەوە ده‌رژێنه رووباری دیجلەوه). ناوچە شاخاوییەكان بە داروده‌وه‌نی جۆراوجۆر داپۆشراون. هاوین لە پێدەشتەكان گەرمە و لە ناوچە شاخاوییەكان مامناوەندی و فێنكە، واتە هەرچەند بەرەو چیاكان برۆیت, پلەی گەرمی نزم دەبێتەوە. كۆمەڵێك لووتكە چیای بەرزی لێهه‌ڵكەوتووە، كە لووتكەی هه‌ڵگورد لە زنجیرە چیای (حه‌سارۆست) بەرزترین لووتكەیە و بەرزییەكەی 3607 مەترە.
خاكی کوردستان دەوڵەمەندە بە سامانی نەوت و غاز و بەرهەمی كشتوكاڵی و جۆرە كانزای جیاواز. رووبەری گشتیی هەرێمی كوردستان بە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیداره‌ی هەرێمی كوردستان بریتییە لە زیاتر لە (78) هەزار كیلۆمەتری چوارگۆشە، واتە زیاتر لە 18%ی خاكی عێراق پێكدەهێنێت.
له دوای ڕاپه‌ڕینه مه‌زنه‌كه‌ی گه‌لی كوردستان له به‌هاری ١٩٩١ و به بڕیاری ٩٨٨ له ئه‌نجوومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی، ناوچه‌ی ئارام دروستكرا. و له ساڵی ١٩٩٢ یه‌كه‌مین هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی ئه‌نجامدرا و له هه‌مان ساڵدا حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دامه‌زرا. لە زۆربەی شارەكان زانكۆ و كۆلێژ حكومی و ئه‌هلیش هەن. دوو فڕۆكەخانەی نیودەوڵەتی لە هەولێر و سلێمانی دروستكراون و فرۆکه‌خانه‌ی دهۆك له درووستکردنه. زۆربەی رێگە سەرەكییەكانی هه‌رێم دوو ساید كراون و زیاتر لە 750 هۆتێل و مۆتێل و 1800 ریستۆرانت و كافتریا هەیە. ئێستا لە هەرێم دەیان جۆر دەزگای حكومی و مەدەنی هەن و پرۆسەی بنیادنان و ئاوەدانكردنەوەی هەرێم بەردەوامە و بۆتە ناوەندێكی بازرگانی و ساڵانە چەندان پیشانگای جۆراوجۆری جیهانی لێ دەكرێتەوە، گۆڕانی زۆر لە ئاوەدانكردنەوە و پێشكەوتنی هەرێم روویداوە و چەندین نەتەوە و ئایینی جیاواز بە ئاشتیانە پێكەوە دەژین. یەكێك لەو بوارانەی گۆڕانی زۆر و پێشكەوتنی بەخۆیەوە دیوە, كەرتی گەشتوگوزارە.
زمان:
زمانی فه‌رمی له هه‌رێمی كوردستان زمانی كوردییه كه زۆربه‌ی دانیشتوانی هه‌رێم قسه‌ی پێ ده‌كه‌ن. زمانی عه‌ره‌بى، توركمانی و سریانیش به كاردێت.
ئايين:
ئاینی زۆرینه له کوردستان ئيسلامه. له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ش ئاینه‌کانی تر وه‌کو مه‌سيحى، ئيزيدى و كاكه‌يى، هتد. تیایدا به ئازادی په‌یڕه‌وی ده‌کرێن.
پاره:
دراوی فه‌رمی له کوردستان-عێراق دينارى عێراقى.هاوكات دۆلاريش به‌كار ديَت.
بۆنه و جه‌ژنه‌کان:
جه‌ژنی نه‌ته‌وه‌یى كورد نه‌ورۆزه، كه ده‌كاته سه‌ری ساڵی كوردی، ڕاپه‌رین، یادی ئه‌نفال، كیمیابارانی هه‌ڵه‌بجه‌ی شه‌هید كه رۆژه‌كه‌ی به رۆژی شه‌هید ناسراوه. هه‌روه‌ها جه‌ژنه‌کانی ره‌مه‌زان، قوربان، سه‌رى ساڵى زايينى، سه‌رى ساڵى كۆچى و جه‌ژنى كرێكاران فه‌رمیین.
كاتى کارکردنی فه‌رمی:
کاتی کارکردنی فه‌رمی له کوردستان له 8 - 3 دواى نيوه‌ڕۆیه و له هه‌فته‌یه‌ك 5 رۆژ کار ده‌کرێن. رۆژانى هه‌ينى و شه‌ممه پشووى فه‌رمین.
